Schorzenie polegające na tym, że w centralnej części siatkówki odpowiadającej za ostre widzenie powstaje pełnościenny otwór. Schorzenie najczęściej występuje u kobiet po 5 dekadzie. Powoduje to stopniową utratę widzenia centralnego w skutek narastania mroczka, o tzw. charakterze negatywnym, czyli takim, którego nie widzimy i nie jesteśmy często świadomi jego obecności. Często do rozpoznania dochodzi późno lub przypadkowo przy zakryciu zdrowego oka pacjent zauważa centralny ubytek widzenia w oku chorym, np. nie widzi fragmentu twarzy czy części liter w czytanym wyrazie. Sama operacja polega na usunięciu ciała szklistego. Celem jest uzyskanie dostępu do tylnego bieguna siatkówki i wypreparowaniu z okolicy plamkowej bardzo cienkiej błonki z okolicy otworu (błony granicznej wewnętrznej), bądź na obwodzie otworu plamk. Do oka podawane jest powietrze. Pacjent po operacji musi przez kilka dni, praktycznie non stop (także w nocy) utrzymywać pozycję twarzą w dół (spać na brzuchu), to bardzo ważne dla powodzenia całej procedury.

W przypadku tego schorzenia w centralnej części siatkówki odpowiadającej za ostre widzenie narasta błona glejowa, dodatkowo może dochodzić do pociągania tej okolicy przez błonę graniczną ciała szklistego. Głównymi objawami jest obniżenie ostrości wzroku często z współwystępującymi objawami dodatkowymi w postaci krzywienia obrazu, dwojenia, zaburzenia widzenia przestrzennego. Często stan bezobjawowy i nie wymagający leczenia. Wskazaniem do operacji jest występowanie u pacjenta objawów subiektywnych, czyli takich, które istotnie przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu (dwojenie, krzywienie linii, zaburzenia czynności związanych z widzeniem przestrzennym – np. wylewanie wody z czajnika obok szklanki ). Sama operacja polega na usunięciu błony nasiatkówkowej i błony granicznej wewnętrznej z okolicy plamkowej, oraz usunięciu trakcji. 

W przebiegu cukrzycy dochodzi m.in. do uszkodzenia małych naczyń krwionośnych, co prowadzi to do wzrostu ich przepuszczalności. Efektem jest obrzęk otaczających tkanek, które w połączeniu z zaburzeniami metabolicznymi prowadzą do dysfunkcji małych naczyń krwionośnych. Dochodzi do upośledzenia funkcji siatkówki w okolicy plamkowej, co wiąże się z upośledzeniem widzenia w postaci obniżenia ostrości wzroku (zamglonego widzenia). Standardowym leczeniem w takim przypadku jest wyrównanie i kontrola poziomu glikemii, czyli leczenie choroby podstawowej. Dodatkowo dla zmniejszenia obrzęku w siatkówce stosuje się iniekcje doszklistkowe preparatów a/VEGF. Jest to leczenie dość skuteczne i bezpieczne, niestety ma pewne ograniczenia. Po pierwsze nie wszystkie rodzaje makulopatii kwalifikują się do leczenia a/VEGF gdyż takie leczenie jest nieskuteczne. Ma to miejsce np. w przypadkach, w których dodatkowo występują zmiany niedokrwienne zajmujące centralną część plamki żółtej, kiedy wraz z obrzękiem współistnieje błona nasiatkówkowa lub trakcje szklistkowo-plamkowe. Drugim ograniczeniem jest to, że leki z grupy a/VEGF działają w oku określony czas, więc efekt leczenia osiąga się w wyniku wielokrotnych i regularnych iniekcji w odstępie około 4-6 tygodni. Alternatywą dla takiej procedury leczenie operacyjne. Operacja polega na usunięcia ciała szklistego. Powoduje to zniesienie wszystkich trakcji z powierzchni siatkówki, a dodatkowo w okresie pooperacyjnym oko wypełnione jest płynem fizjologicznym, a nie szklistką, co może mieć znaczenie jeśli chodzi o tempo usuwania szkodliwych produktów przemiany materii z oka. Dodatkowo usuwana jest cienka błonka z powierzchni siatkówki, tzw. błona graniczna wewnętrzna (ILM), co wywołuje odczyn ze strony komórek glejowych siatkówki. Prowadzi to do zmniejszenia obrzęku. Efekt takiej procedury jest trwały i nie ma potrzeby jej powtarzania, tak jak ma to miejsce w przypadku zastrzyków. Kolejnym etapem leczenia jest pod siatkówkowe podanie roztworu BSS i w końcu wypełnienie oka powietrzem, które samoczynnie wymieniane jest na płyn fizjologiczny w okresie pooperacyjnym. Podsumowując, witrektomię może stosować jako alternatywę, uzupełnienie lub leczenie z wyboru u Pacjentów z makulopatią cukrzycową i współistniejącym obrzękiem plamki, lub w przypadku obrzęku plamki po zakrzepach żył siatkówki. Zaletą jest porównywalna skuteczność przy braku konieczności regularnego powtarzania zastrzyków lub możliwość ich znacznego ograniczenia.

W tych przypadkach na skutek braku odpowiedniego podparcia dla standardowej soczewki wewnątrzgałkowej wszczepianej dotorebkowo usuwa się część ciała szklistego z okolicy jego podstawy, lub w całości jeśli doszło do przemieszczenia sztucznej soczewki do szklistki. Usuwa zaćmę lub usuwa z oka przemieszczony implant. Następnie najczęściej wszczepia się specjalny typ soczewki mocowany do tęczówki lub do twardówki (ściany gałki). Czasami jednak można wykorzystać soczewkę, która w oku już była wszczepiona. W takim przypadku dodatkowo przytwierdza się ją w oku, tak aby ponownie się nie przemieściła.

W zwyrodnieniu plamki żółtej związanej z wiekiem dochodzi do tworzenia nieprawidłowych naczyń pod plamką żółtą. Czasami dochodzi do ich pęknięcia, co powoduje krwawienie pod siatkówkę. Jest to ciężkie powikłanie często prowadzące do bardzo znacznego uszkodzenia widzenia centralnego. Takie zdarzenie wymaga pilnego leczenia operacyjnego. Operacja polega na usunięciu ciała szklistego, po czym wykonuje się mały otworek w cienkiej błonce na powierzchni siatkówki (tzw. błonie granicznej wewnętrznej), a następnie przez ten otworek ultracienką igłą podaje się pod siatkówkę specjalny enzym, który rozpuszcza skrzep. Na koniec oko wypełnia się powietrzem. Pacjent 1-2 dni musi utrzymać specjalną pozycję głowy, tak aby pęcherz gazu przemieścił krew z okolicy plamkowej. Jest to zabieg niezwykle skuteczny, jednak bardzo ważne jest, by nie odwlekać leczenia operacyjnego dłużej niż kilka dni od wystąpienia wylewu.

W tych przypadkach koloid wypełniający oko tzw. ciało szkliste zawiera zmętnienia, które mogą częściowo upośledzać widzenie. Męty rzucają cienie na siatkówkę i postrzegane są często jako „pajączki” lub liczne „muszki” w polu widzenia podążające za ruchem gałki. Czasami mogą być tak liczne, że dochodzi do obniżenia ostrości wzroku i wtedy może zajść konieczność leczenia operacyjnego. Operacja jest stosunkowo prosta i polega na usunięciu ciała szklistego wraz ze zmętnieniami, co rozwiązuje problem. Oczywiście nie każde zmętnienia kwalifikują się do operacji, więc istotny jest tu odpowiedni dobór pacjentów.